Πέμπτη 4 Σεπτεμβρίου 2014

ΩΚΥΤΟΚΙΝΗ. Μια ορμόνη εθνικισμού;


Η ωκυτοκίνη έχει χαρακτηριστεί ως η ορµόνη της αγάπης. Η δράση αυτού του µικρού χηµικού µορίου στον εγκέφαλο δηµιουργεί, µεταβάλλει αλλά και θεµελιώνει τα βασικότερα συναισθήµατα του ανθρώπου. Οπως φάνηκε όµως σε νέα µελέτη, η δράση της περιορίζεται µόνο σε όσους έχουν κοινά χαρακτηριστικά µε εµάς.

Η πρώτη φορά που εµφανίζεται η ωκυτοκίνη στη ζωή κάποιου είναι στα
βρέφη, κατά την επαφή τους µε τη θηλή της µητέρας. Γι’ αυτό και παλαιότερα την αποκαλούσαν «µητρικό φίλτρο». Στην ενήλικη ζωή είναι επίσης ιδιαίτερα σηµαντική, καθώς είναι αυτή που προκαλεί το αίσθηµα της εµπιστοσύνης. Αλλά και µεταξύ των ζώων, η ορµόνη της αγάπης, όπως έχει φανεί σε εκτεταµένες µελέτες σε ποντίκια του αγρού, όταν βρίσκεται σε αυξηµένα επίπεδα στα αρσενικά, τα κάνει να είναι ιδιαίτερα πιστά στη σύντροφό τους.

Όσο περισσότερο μελετούν οι ειδικοί την ωκυτοκίνη σε τόσο πιο σηµαντικά συμπεράσματα καταλήγουν. Πρόσφατα ανακάλυψαν πως το αίσθηµα εμπιστοσύνης που προκαλεί η ορµόνη δεν αφορά όλο τον κόσµο, αλλά είναι επικεντρωµένη σε συγκεκριµένες οµάδες ατόµων που έχουν κοινά χαρακτηριστικά. Ετσι, οι ψυχολόγοι που επιχείρησαν να δώσουν έναν συγκεκριµένο ρόλο στην ορµόνη κατέληξαν στο συµπέρασµα πως πρόκειται για µια «εθνική» ή «φυλετική» ορµόνη, η οποία µάλιστα έχει συγκεκριµένα όρια και στην πραγµατικότητα µετατρέπει τα άτοµα σε «πράκτορες εθνοκεντρισµού»
Ο Carsten K.W. DeDreu, ψυχολόγος στο Πανεπιστήµιο του Αµστερνταµ, διάβασε και συνέκρινε πολλές πρόσφατες έρευνες για τις επιδράσεις της ωκυτοκίνης και συµπέρανε πως, βάσει εξελικτικών αρχών, κανένας που εµπιστεύεται τυφλά τους άλλους δεν µπορεί να επιβιώσει. Ετσι, υπέθεσε πως θα πρέπει να υπάρχουν όρια στην «ικανότητα» της ορµόνης να προκαλεί αίσθηµα εμπιστοσύνης και άρχισε την έρευνα.

Στα πρώτα ευρήµατα της µελέτης του, που δηµοσιεύτηκαν στην επιστημονική επιθεώρηση «Proceedings of the National Academy of Science», o Carsten προέκτεινε για πρώτη φορά τα αποτελέσµατα που έχει η δράση της ορµόνης στη συµπεριφορά ενός λαού. ∆ηµοσκοπήσεις που είχαν γίνει τα προηγούµενα χρόνια στην Ολλανδία έδειξαν ότι οι Ολλανδοί εκφράζουν αρνητική γνώµη για τους µουσουλµάνους και τους Γερµανούς. Βασιζόµενοι σε αυτές τις δηµοσκοπήσεις οι ειδικοί σχεδίασαν ένα πείραµα µε ολλανδούς φοιτητές. Στο πλαίσιο της µελέτης δόθηκε σε µια οµάδα από τους εθελοντές να µυρίσουν ωκυτοκίνη 40 λεπτά πριν από τη δοκιµασία. Ακολούθως, ζητήθηκε από όλους να πατούν ένα πλήκτρο όταν προβάλλονταν δύο λέξεις. Η µια λέξη είχε αρνητική χροιά, ενώ η άλλη ήταν απλώς ένα όνοµα, είτε ολλανδικό είτε γερµανικό ή µουσουλµανικό. Αυτό που µετρήθηκε ήταν η ταχύτητα µε την οποία πίεζαν οι συµµετέχοντες το κουµπί.

Οταν και οι δύο λέξεις είχαν την ίδια συναισθηµατική αξία (και οι δύο αρνητικές ή και οι δύο θετικές), οι συµµετέχοντες πίεζαν πολύ γρήγορα το κουµπί. Στις περιπτώσεις που ήταν διαφορετική, η αντίδρασή τους ήταν πιο αργή, επειδή ο εγκέφαλος χρειαζόταν περισσότερο χρόνο για να επεξεργαστεί τις λέξεις. Τα άτοµα που βρίσκονταν στην οµάδα που είχε µυρίσει την ωκυτοκίνη είχαν την τάση να πατούν πιο γρήγορα το κουµπί όταν έβλεπαν ολλανδικά ονόµατα. Το δεύτερο σκέλος του πειράµατος είχε σχέση µε ηθικά διλήµµατα. Οι συµµετέχοντες που είχαν µυρίσει ωκυτοκίνη ήταν πολύ πιο πιθανό να «θυσιάσουν» θεωρητικά µουσουλµάνους αντί για Ολλανδούς.

Οι ειδικοί τείνουν να καταλήξουν στο συµπέρασµα πως η ορµόνη αυτή ενισχύει περισσότερο τα συναισθήµατα αφοσίωσης στους όµοιούς µας παρά τα συναισθήµατα µίσους για τους «ξένους». Εντούτοις, δεν είναι ξεκάθαρο εάν η ορµόνη µεσολαβεί και σε άλλες κοινωνικές συµπεριφορές, εκτός από αυτές που σηµαίνουν στενούς δεσµούς ή ταύτιση. Με βάση τα πειράµατα του Carsten, η ωκυτοκίνη ίσως υποβοηθά τον εθνοκεντρισµό. «Εξελικτικά η ωκυτοκίνη φαίνεται πως βοήθησε στο πέρασµα των αιώνων τους ανθρώπους να δηµιουργήσουν οµάδες µε όµοιούς τους προκειµένου να επιβιώσουν. Ως παρενέργεια, όµως, εµφανίστηκε το φαινόµενο του εθνοκεντρισµού και κατ’ επέκταση ο ρατσισµός, αφού σχηµάτιζαν αρνητική γνώµη για όσους ήταν διαφορετικοί», εξηγεί ο ίδιος.

Από την πλευρά του, ο ειδικός στις συναισθηµατικές διεργασίες του εγκεφάλου Bruno B. Averbeck από το Εθνικό Ιδρυµα ΨυχικήςΥγείας των ΗΠΑ, υποστηρίζει πως η άποψη που εξήγαγε από τη µελέτη του ο Carsten είναι αρκετά ενδιαφέρουσα, αλλά όχι απαραίτητα η επικρατούσα. Σύµφωνα µε τον Bruno, o εγκέφαλος αναζητά συνεχώς το ισοζύγιο στις συναισθηµατικές συµπεριφορές, όπως αυτές «υπαγορεύονται» από την ωκυτοκίνη, αλλά και σε συνδυασµό µε τις πληροφορίες που διαθέτει το συνειδητό, δηλαδή τις εµπειρίες. Όπως εξηγεί, εάν δεν υπάρχει γνωστική πληροφορία καταγεγραµµένη στον εγκέφαλο για κάποια απόφαση που πρέπει να ληφθεί (όπως το εάν πρέπει να εµπιστευτούµε έναν ξένο), ο εγκέφαλος θα αναζητήσει συναισθηµατική συµβουλή από το σύστημα συναισθήματος όπου ανήκει η ορµόνη.

Όμως αυτό που θα έχει τελικά τη μεγαλύτερη βαρύτητα - λέει - θα είναι τα ορθολογικά δεδοµένα, τα οποία είναι ικανά να εξουδετερώσουν την επίδραση της ωκυτοκίνης και να οδηγήσουν σε μια διαφορετική απόφαση - δηλαδή σε μια απόφαση βάσει της λογικής και όχι βάσει του συναισθήµατος....


Πηγή : ΤΑ ΝΕΑ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου